TAALVLOG: Een zaaddodend examen; kent u die uitdrukking?

Niemand zal het verbazen. Een vlog van mij moet natuurlijk een link hebben met de politiek. En daar waar ik normaal altijd vind dat de politiek niet zou moeten bepalen wat het onderwijs zou moeten doen en waar ze in zouden moeten lesgeven, kan de politiek soms toch voor grote, goede veranderingen zorgen. Zeker als ze er over gaan. De opdrachtgever zijn.

En je raadt het al. Actualiteiten rondom het vak Nederlands in de maand mei. We gaan het hebben over het eindexamen Nederlands. Al jaren is er commentaar en kritiek over de vorm van het examen Nederlands. Overigens ook bij de overige moderne vreemde talen. Het moet echt anders. En een examen hernieuwen, dat is best een hele omslag. Daarom is die omslag gekoppeld aan de curriculumherziening die nu al een paar jaar gaande is. En daar hebben wij in de opleiding al veel over geleerd. En dat gaat behoorlijk secuur. Maar kost daardoor ook enorm veel tijd. En hebben we die tijd nog wel. Kan het examen Nederlands nog zo lang een getructe, steriele tekstverklaring blijven? Het hadden mijn eigen woorden kunnen zijn, maar Paul van Meenen was me voor. Een zaaddodend examen. Zaaddodend voor elk sprankje liefde voor het vak Nederlands. Klaar voor het voltooid leven (of deelwoord) voor ons vak.

Nee, er is hier spoed geboden. Het is een probleem wat we al veel langer kennen. Nederlands is een prachtig vak, maar dat hoef ik de kijkers vast niet uit te leggen. Schoonheid van de taal, romantiek, gedichten, literatuur, de wonderlijke wereld van Astrid Wijnands en Janneke Ter Beek; de taalkunde, wauw! Alles wat het vak mooi maakt. Dat alles zit niet in het eindexamen Nederlands. 

Nee, dan dat oerwoud van signaalwoorden, alineaverbanden en argumentatiestructuren. En iedereen herinnert zich nog wel het filmpje bij Zondag op Lubach. Zelfs schrijvers van teksten herkenden hun eigen ‘intenties’ niet meer in de totaal aangepaste examenteksten terug. 

Je zou kunnen zeggen dat het onverstandig is om het eindexamen eerder aan te passen dan dat het nieuwe curriculum er ligt. Maar iedereen weet hoe lang proces dit is. Het probleem oplossen rondom dit eindexamen is veel urgenter. Zelfs Marc van Oostendorp, de Marc van Oostendorp had in 2018 een 7,5 voor het eindexamen vwo. Maar het rare is, vijf jaar ervoor zei hij dat  met een paar simpele, aangeleerde trucjes iedere scholier een voldoende kan halen voor zijn of haar eindexamen Nederlands. “Het huidige examen toetst op geen enkele manier de kennis en vaardigheden die iemand heeft.” Kortom, goed fout en dus ook al heel lang goed fout.

En het commentaar komt vanuit verschillende kanten. In 2013 al gaf de toenmalige voorzitter Klaas Heemskerk van de beroepsvereniging Levende Talen aan dat  Het CvE en het Cito, inclusief de begeleiding, hulp en vaststelling door vakdocenten  niet zoveel te verwijten valt. “De bedenkers van de vragen hebben nog wel redelijk werk geleverd. De inrichting van het examen, en dus de opdracht van het ministerie, is niet goed. Sinds 2007 zijn ze al in gesprek met het ministerie over het feit dat enkel leesvaardigheid wordt getoetst bij dit examen. Levende Talen brengt overigens elk jaar een eigen handreiking op het correctiemodel; er valt een hoop af te dingen.

Met het herzien van het eindexamen nu al beginnen, zou dus hoop zaken kunnen oplossen. Zo kampt het vak met een enorm lerarentekort. Maar ook durft geen school echt stappen te maken met het nieuwe curriculum van het Meesterschapsteam of curriculum.nu. Immers, de leerlingen zouden nog heel lang afgestraft worden op het eindexamen. 

En daarom schreef D66 de oproep om het examen Nederlands eerder aan te pakken. Met deze aangenomen motie zou het examen nu in ieder geval in 2023 al aangepast zijn en zal dit, van zaaddodend, nieuwe studenten opleveren op de lerarenopleidingen, een vruchtbaar spoor naar meer tijd en aandacht voor de liefdesbaby’s van het vak; literatuur en schrijfvaardigheid (al dan niet vrij). Passie voor het vak. De schoonheid van het vak. Waar zijn geloof, hoop en liefde gebleven, knolraap en lof, schorseneren en prei?

Want wat blijkt? Vrijwel elke politieke partij is het met Paul van Meenen eens. Enkel JA21 zei nee (zou het aan de naam liggen of weten ze nog niet precies hoe de stemkastjes werken?).

Wat ik dan wel weer fijn vind, is dat het verzoek niet is dat de politiek of regering gaat bepalen hoe het examen er wel uit moet zien. Nee, dat laat je over aan de experts. En daarom ook: het verzoek om de centrale examens Nederlands en moderne vreemde talen in overleg met in ieder geval de Vereniging van Leraren in Levende Talen, de Raad voor de Neerlandistiek en het Meesterschapsteam Nederlands eerder te hernieuwen en dit los te behandelen van de curriculumherziening.

en gaat over tot de orde van de dag. 

Examen nakijken. Of zo